واقعیت این است که جواب دقیقی برای این سوال وجود ندارد.در گذشته بیشتر کشورهای دنیا ۵ سال برای شروع یادگیری ساز سن مناسبی به شمار می رفت.اما در قرن حاضر با پیشرفت تکنولوژی،مطالعه و تحقیقات علمی و روانشناسی بر روی انسان و ظهور متدهای متنوع و به روز این عدد به ۳ سال و حتا خیلی کمتر از آن کاهش پیدا کرده است.

در گذشته با ابداع این روش عده ای بر این باور بودند که دوره ی ارف لازم است ،اما در عصر حاضر با مشاهده ی نوازندگان حرفه ای کودک در بسیاری کشورها از جمله چین،روسیه،و بسیاری کشورهای اروپایی که از ابتدا آموزش موسیقی را روی ساز مورد نظر شروع کرده اند بدون گذراندن دوره ی ارف این دوره کمتر به نظر ضروری می آید.

این سوال هم از جمله سوال هایی است که جواب دقیق برای آن وجود ندارد و پاسخ به آن بیشتر سلیقه ای است تا علمی المان ها و موارد بسیاری در پیشرفت هنرجو دخیل است که شدت و ضعف هر کدام تاثیر به سزایی در پیشرفت هنرجو دارد.برخی از این موارد عبارتند از :۱.پشتکار ۲.استعداد ۳.علاقه ۴.انگیزه ۵.محیطی خانوادگی که هنرجو در آن قرار دارد ۶.شرایط اجتماعی و دید جامعه به آن هنر مورد نظر و حتا آینده ی یک هنرمند ۷.ساز با کیفیت و استاندارد ۸.معلم آکادمیک و متخصص ۹. فیزیک نوازنده و ... با نگاهی به دوره آموزش موسیقی در مدارس اروپا علی الخصوص شوروی سابق که نوازندگان بسیار بزرگی را به دنیا معرفی کرده است بعد از هفت سالگی دانش آموز وارد مدرسه می شود بعد از گذراندن ۱۱ سال و گرفتن دیپلم وارد دانشگاه شده و حدوداً پنج تا شش سال را در کنسرواتوار یا دانشگاه می گذرانند که پس از آن می توان دانشجوی مورد نظر را نوازنده نامید. که البته ناگفته پیداست که این این شروع راه است و یک نوازنده تا آخر عمر همواره باید بیاموزد و پایانی برای هنر وجود ندارد.

حقیقت این است که درصد بسیار بالایی از کودکان تمرین نمی‌کنند و با همکاری والدین و تبدیل تمرین به بازی و خلاقیت می توان کودکان را به تمرین روی ساز تشویق کرد. پر واضح است که بدون حضور والدین رسیدن به پیشرفت مورد نظر دست یافتنی نیست.

بستگی به هنرجو دارد هر هنرجو با دیگری تفاوت دارد. هنرجوی که با استعداد است ممکن است بسیار سریع تر از بقیه یک قطعه را فرا گیرد اما تمرینات تکنیکی تمریناتی زمان بر هستند که کلیه ی نوازندگان می بایست روزها و هفته‌ها برای آن وقت بگذارند.

خیر بنا به تقدس هنر و زیبایی و مطالعه تاریخ زندگی بزرگان هنر، این گوهر دست نیافتنی است مگر با رنج ، زحمت، مهارت، ایثار و فداکاری و جدیت در راه آن. از گذشته همواره شنیده ایم که شاگردان نزد استادان می رفتند و سالیان سال زندگی می کردند تا این هنر را یاد بگیرند. از ارکان مهم هنر جدیت و احترام است. که طبیعی است که در آن محیط جدی در منزل هنرجو به وجود نمی آید و معمولاً اساتید موسیقی برجسته و متخصص در آتلیه ،کارگاه و یا دفتر خود آموزش می دهند و در منزل هنرجو تدریس نمی کنند .از مشکلات دیگر آموزش در منزل این است که هنرجو در محیطی بسته و غیر هنری آموزش می بیند و با فرد یا افراد دیگر ارتباطی ندارد، کنسرت نمی دهد، از اخبار هنری به دور است، در فضای رقابتی شرکت ندارد. و اینها همه از مواردی هستند که جدیت و پیشرفت را از هنرجو سلب می‌کنند. با مراجعه به تاریخ هنر و بررسی زندگی هنرمندان حرفه ای معاصر تقریباً هیچ کدام از آموزش در منزل به این درجه از پیشرفت دست نیافته اند.

اصول صحیح نوازندگی هر ساز دارای نکات، و پیچیدگی های فراوان و مخصوص به خود آن ساز است که در شروع ساز از مسئله ای اساسی و پایه ای محسوب می‌شوند که نیازمند تمرینات سخت و بعضاً طاقت فرسا می‌باشد که شروع دو ساز همزمان باعث ایجاد تداخل و فشار، و از طرفی زمان کمتر برای تمرین هر ساز می شود که این خود می تواند باعث اصطکاک در پیشرفت و از دست رفتن انگیزه می گردد.

قطعاً بودن ساز در شروع آموزش پیشرفت و انگیزه هنرجو را دوچندان می کند چرا که بعد از هر درس می‌تواند آنها را روی ساز تمرین کند و با تمرین پله به پله از سختی آنها بکاهد.

داشتن ساز با کیفیت یکی از شروط پیشرفت و ادامه دوره نوازندگی محسوب می شود پیانو از بیش از ۱۰۰۰۰ قطعه ی متحرک ساخته شده است و فرآیند تولید صدا در آن شبیه یک کارخانه است که با فرو رفتن انگشتان در کلاویر قطعات مختلف به حرکت در می آیند و نهایتا با پرتاب چکش به روی سیم صدا به صورت طبیعی تولید می شود که این فرآیند برای هر شخص و هر نوع لمس( تاچ) متفاوت است. در پیانو دیجیتال که شبیه سازی شده از پیانو آکوستیک است کلیه ی فرآیند تولید صدا را یک IC (مدار مجتمع )به عهده دارد که این خود نشان از تفاوت بسیار این دو است. مقوله ی بعدی که برای نوازندگان امری حیاتی است اکشن پیانو است که حاصل کنش( فرو رفتن انگشتان در کلاویر) و واکنش ساز( برگشتن چکش پس از برخورد به سیم و بالا آمدن کلاویر) است که در کیفیت و سرعت نوازندگی بسیار تاثیرگذار است که در پیانوهای دیجیتال همچین فرآیندی وجود ندارد. در حال حاضر به دلیل افزایش فزاینده ی قیمت های پیانو و نبود بضاعت کافی برای تهیه پیانوی آکوستیک ، تقاضا برای خرید پیانو های دیجیتال بالا رفته که این اصلی‌ترین دلیل محبوبیت آن به شمار می رود. پیانوی دیجیتال در شروع می تواند مفید باشد اما برای ادامه فعالیت حرفه ای نوازندگی داشتن پیانو آکوستیک الزامی به نظر می رسد.

پاسخ به این سوال بسیار دشوار است و بد نیست اشاره ای کنیم به یکی از پیانیست های بزرگ آلمانی که او در پاسخ به والدینی که از او می پرسیدند آیا در شروع لازم است که فرزندمان معلم حرفه ای و یا ساز حرفه ای داشته باشد؟ گفت :تصور کنید ما می‌خواهیم ساختمانی بسازیم و به جای اینکه در شروع فنداسیون پی ساختمان را درست و اصولی بسازیم تا ساختمان مقاوم و قوی شود نما و ظاهر ساختمان را در پایان کار تزئین کنیم و نتیجه چه میشود؟ به راحتی و با کوچکترین زلزله سیل و دیگر حوادث ساختمان فرو خواهد ریخت. داشتن معلم آکادمیک و ساز خوب یکی از شروط لازم برای حرفه ای شدن است.

برای کودکان حضور والدین نه تنها الزامی است بلکه بهتر است والدین هم در کنار کودکان با موسیقی آشنا شوند تا در منزل بتوانند به آنها کمک نمایند اما بعد از سنین کودکی بیشتر به نظر معلم برمی‌گردد و بهتر است از معلم مربوطه مشورت گرفته شود.

شرط موفقیت در هنر استمرار و تداوم و پشتکار است. همه ی افرادی که موسیقی کار می کنند مدرسه می روند، امتحان دارند و ... تنها آن دسته از هنرجویان به موفقیت های بزرگ دست می یابند که پیوسته این مهم را دنبال کنند و همواره با پشتکار بر سختی های آن فائق آیند.

افزایش فزاینده ی قیمت ها و نیاز به پیانو مقرون به صرفه ،سبب وارد شدن سازهای بسیار بی کیفیت به بازار شده است که در بسیاری موارد دیده شده است که هنرجویان به علت عدم آگاهی پس از تهیه یک ساز بی کیفیت ، و از بین رفتن هزینه مربوطه نه تنها قادر به فروش یا ارتقای پیانو مورد نظر نبوده ، بلکه مجبور به انصراف از ادامه ی راه آموزش موسیقی و از بین رفتن علاقه و انگیزه شان شده اند. اکیداً توصیه می شود هنرجویان قبل از تهیه سازحتماً با شخصی مسلط هم به نوازندگی و هم آشنا به مسائل فنی و مکانیزم پیانو مشورت بگیرند.

سلفژ دوره تربیت شنوایی ، ear training می باشد که در آن هم پارلاتی (خواندن نت ها با نام آنها) کانتاتی (خواندن نت ها با نام و صدای آنها) (یا به عبارتی همان خواندن ریتم ملودی) کار میشود و هنر جویان در آن می بایست توانایی نوشتن دیکته موسیقی را پیدا کنند.

اگر یک لحظه تصور کنیم مهم ترین عضو یک نقاش برای خلق تابلوی نقاشی و ترکیب بندی و هارمونی رنگ ها چیست ، بی شک جواب چشم است یا حس لامسه برای مجسمه ساز. بدیهی است که گوش موسیقیدان مهم ترین عضوش برای درک موسیقی است. پس شنوایی او باید حساس تر، دقیق تر از گوش مردم عادی باشد. ضرورت دارد هر موسیقیدان به منظور بالا بردن کیفیت شنوایی دوره ی سلفژ (یا همان تربیت شنوایی) را بگذراند تا بتواند با آثار عمیق و سنگین موسیقی ارتباط برقرار کند.

بله دانستن تئوری آنچه که روی ساز اجرا می شود ضروری است ، چرا که سبب درک بیشتر قطعه و همچنین یادگیری سریع تر آن می گردد. دانش داشتن نسبت به هر فن و هنری سبب ایجاد عمق در آن می‌شود. تا صرفاً یادگیری کورکورانه و سرسری.

این مسئله تا جایی ضرورت دارد که در برخی موارد سبب رسیدن فرزندان به مراحل حرفه‌ای شود. بسیاری از بزرگان موسیقی و هنر در خانواده های هنری تربیت یافته اند .همانطور که درپاسخ سوال سوم به آن اشاره شد یکی از عوامل موثر در پیشرفت هنرجو محیط خانوادگی او است.

پیانو با داشتن حدود ۵/۷ اکتاو، بیشترین گستره ی صوتی را در سازها دارا است. این بدین معنا است که تقریباً زیرترین و بم ترین اصوات در ارکستر روی پیانو وجود دارد به همین دلیل دررشته ی آهنگسازی ساز پیانو ساز اجباری بوده و تبحر در آن ضرورت دارد. یکی دیگر از امکانات این ساز قابلیت اجرای آکورد (اجرای همزمان چندین صدا با هم) است که آن را از سایر سازها متمایز می سازد (البته بعضی از سازها مثل ویلن ، گیتار قابلیت اجرای آکورد سه ، چهار صدایی و... را دارند اما پیانو در این زمینه محدودیتی ندارد تا جایی که می توان با آن خوشه های صوتی را تولید کرد)

این سوال کمی عامیانه است چراکه هر سازی سختی و پیچیدگی های خاص خود را دارد. در پیانو به دلیل اجرای دو دست همزمان و قابلیت اجرای قطعات پلی فونیک (چند صدایی) بیشتر از دو صدا گاهی تا پنج یا بیشتر نوازندگی این ساز را تا حدود زیادی با پیچیدگی و دشواری مواجه می کند.

بلندی انگشتان در برخی قطعات یک ویژگی مثبت تلقی می شود. (در اجرای آکوردها ، فواصل بزرگ اکتاو و بیشتر) و ...اما در برخی قطعات سرعتی ، اجرای پاساژها و... انگشتان کوتاه می تواند خصوصیات مثبت تلقی شود.

از آنجایی که کوک بودن پیانو سبب سالم بودن ساز و بخشی از نگهداری آن محسوب می شود ، توجه به آن اهمیت ویژه‌ای دارد. این موضوع تا حدود زیادی به کیفیت و نگهداری کوک پیانو هم بستگی دارد. بعضی پیانوهای بی کیفیت شاید لازم باشد هر ۳ الی ۴ ماه کوک شوند. اما معمولاً پیشنهاد تکنسین ها و صاحبان فن بعد از جابجایی ، تغییرات فصل ها از گرم به سرد و بالعکس (حدوداً شش ماه یکبار) زمان مناسبی برای کوک پیانو است.

بله

از آن جایی که در هنر مدرک جایگاه بسیار کمرنگی دارد ، توانایی در نوازندگی و هر هنر دیگری مهمترین اصل محسوب می شود چرا که شخص متخصص به راحتی و در هر دانشگاه و کشوری با یک آزمون می تواند مدرک اخذ کند. و بالعکس افراد بسیاری هستند که دارای مدرک در هنر هستند اما هرگز توفیقی در آن پیدا نکرده اند و حتا در رشته‌های دیگر مشغول به فعالیت هستند. این مجموعه هنرجویانی که به سطوح بالا می رسند را به اساتید و پروفسور های معتبر و شناخته شده معرفی می کند و پس از گذراندن دوره ها و آزمون ها از طرف این اساتید توصیه نامه( تائیدیه هنری) اخذ می نمایند که به راحتی در هر جایی می توانند از آنها استفاده کنند و در وزارت ارشاد پس از گذراندن آزمون مدرک مورد نظر را اخذ نمایند.

امروزه با به وجود آمدن متد های بی شمار، انواع و اقسام آموزش های مختلف به معلمان معرفی می‌شود این خلاقیت معلم است که با توجه به توانایی خود و هنرجوی خود باید تشخیص دهد که چه نوع آموزشی برای چه هنرجویی مفید است اما نباید فراموش کنیم که نهایتاً همه باید توانایی های کافی برای نت خوانی و دشیفر، ریتم ، موزیکالیته ، و همنوازی و... را به دست آورند.

توانایی شنیدن یکی از توانایی های خوب برای هر موسیقیدان است اما اگر فقط روی این توانایی تمرکز شود به طوری که نوازنده فقط بتواند از طریق گوش بنوازد اما دیگر توانایی‌های را نداشته باشد، یا ضعیف باشد این خود با حرفه ای شدن فاصله دارد.

آشکار است که برای حرفه ای شدن در هر رشته ای تخصص پیدا کردن در آن امری بدیهی است و امروزه با پیشرفت تکنولوژی و تخصصی شدن تمامی رشته ها ، ضرورت دارد برای بالا بردن احتمال موفقیت در هر شاخه ای ، به دنبال تخصصی دنبال کردن آن رشته بود. علی الخصوص رشته های هنری که دریای بی پایان است و اگر کل عمرش را انسان برای آن به بگذارد بازهم زمان کم می آورد.

واقعیت این است در هنر باید به دنبال مهارت و تخصص ، خلاقیت و نهایتا خروجی معلم بود نه جنسیت آن ، مهربان بودن معلم صرفاً منجر به هنرمند شدن کودک نمی‌انجامد.

کیفیت پیانو لزوما مهم است نه نو یا دست دوم بودن آن ، بسیاری از پیانوهای دست دوم هستند که از پیانوهای آکبند کیفیت پایین ، بهتر و با دوام ترهستند. ظاهر زیبای پیانو نباید ما را فریب دهد. که از پیانوهای دست دوم با کیفیت بالا فاصله بگیریم.

همواره تاکید شده اندیشه و خلاقیت معلم تایین کننده است نه صرفا کتاب یا متد خاصی. متدها به تنهایی نمی تواند نوازنده حرفه ای تربیت کند بلکه این معلم است که موسیقیدان حرفه ای تربیت می کند.با وجود اینکه متد غالب این مجموعه کتاب متد روسی آنا آرتابالیوسکایا می باشد اما هر زمان که نیاز باشد معلمان از متد های دیگر آمریکایی ، روسی ، اروپایی و...برای کمک به هنرجویان استفاده می کنند.